Тацяна КОЗІК на радыё “Свабода” у перадачы “Магія мовы”

Тацяна КОЗІК на радыё “Свабода” у перадачы “Магія мовы”.

* * *

Калі я вучылася на апошнім курсе Віцебскага тэхналягічнага інстытуту, а было гэта ў мінулым стагодзьдзі за савецкім часам, на адкрыцьцё выставы нашых студэнцкіх прац прыехалі тагачасныя кіраўнікі Саюзу мастакоў. Яны высока ацанілі нашыя творы і з бацькоўскім клопатам у голасе паведамілі пра гэта ў сваіх выступах перад студэнтамі.

Тады я, набраўшыся сьмеласьці, спытала ў высокіх гасьцей: а чаму не бывае ў нашым інстытуце разьмеркаваньня ў абласны філіял мастацкага камбінату? Госьці, разгубленыя ад гэткага нахабнага пытаньня, адказалі, што ім патрэбны маладыя кадры ў рэгіёнах і такое разьмеркаваньне магчымае, трэба толькі атрымаць рэкамэндацыю ад абласнога аддзяленьня Саюзу мастакоў. Празь нейкі час я наведала паседжаньне рады абласнога аддзяленьня і прынесла з сабой свае мастацкія працы. Рада ўхваліла мае спробы і дала мне рэкамэндацыю.

Такім чынам, упершыню выпускнік Віцебскага тэхналягічнага быў разьмеркаваны ў мастацкі камбінат. Прачуўшы пра гэта, мой настаўнік, мастак Анатоль Ізаітка, сказаў: “Ваўка ногі жывяць”. А я ўпэўнілася: у каго адвага, у таго й перавага.

* * *

Калі я студэнткай прыяжджала на вакацыі ў родны Хоцімск, дык спынялася ў цёці Машы, якая была мне на той час за маці. І любіла, і хвалявалася за мяне, бадай, больш чым за сваіх родных дзяцей. Звычайна пасьля здачы іспытаў я выглядала стомленай і схуднелай. Шкадуючы мяне, цёця Маша казала: “Нічога, дзетка, навука хоць і намучыць, але жыць навучыць”.

Летам пасьля другога курсу ў мяне надарыўся першы вялікі мастацкі заказ: мне прапанавалі размаляваць хоцімскую дзіцячую паліклініку. Працавала я зацята, амаль з раніцы да позьняга вечара. Цёця Маша як магла стрымлівала мой запал, але я ня слухала яе нараканьняў і працягвала днямі поўзаць па сьценах з пэндзлямі й фарбамі. Скончыўшы працу, я атрымала разьлік – грошы на той час вельмі вялікія. Цёця Маша ўспрыняла гэтую вестку як маю першую сур’ёзную перамогу і пачала паважаць мой выбар – стаць мастаком. “Навуку за плячыма ня носяць”, казала яна мне, падахвочваючы маё жаданьне вучыцца.

Людзі пра навуку прыдумалі шмат прымавак, і ўва ўсіх тых выслоўях гучыць вялікая павага да вучонасьці, да ведаў, да разумных людзей. Шкада, што ў сучаснай Беларусі гэтыя прымаўкі не пачутыя й не зразуметыя ўладай.

Згадваючы настаўленьні цёці Машы, разумею, што гэта быў і клопат пра мой лёс, і я ня раз пераконвалася ў іх слушнасьці: навуку за плячыма ня носяць.

* * *

На паседжаньне літаратурнага аб’яднаньня “Крыніцы”, сябры якога зьбіраліся ў наваполацкай газэце “Хімік”, прыходзілі побач з літаратарамі і мастакі, і музыкі. Сустракаліся мы ня толькі каб пагутарыць пра літаратурныя дасягненьні і абмеркаваць творы “крынічан”, але й дзеля плянаваньня сваіх, так бы мовіць, канкрэтных спраў. А каму творчыя людзі будуць імкнуцца дапамагчы ў старажытным Полацку? Ну, вядома ж, найперш археолягам і рэстаўратарам.

У 1987 годзе надарылася гарачая пара. Па-першае, на цэнтральным гарадзкім пляцы Волі Сяргей Тарасаў распачаў вялікі археалягічны раскоп. Па-другое, пачалася рэстаўрацыя пад музэй беларускага кнігадрукаваньня будынку былой брацкай школы. Любое паседжаньне “крынічан” тае пары канчалася абвесткамі пра неабходнасьць дапамогі. Бо, як кажуць людзі, грамада – вялікі чалавек, якому па плячы вялікія справы. Ахвотных папрацаваць заўжды хапала.

Нядаўна гартала сямейны альбом і на вочы трапіўся фатаздымак, на якім захавалася імгненьне працоўнага дня на брацкай школе. “Крынічане” выносяць з памяшканьняў друз, дошкі, бярвеньне. Вакол будынку горы сьмецьця. І людзей на здымку – як вялікая будаўнічая брыгада. Адразу й падумалася: моцны статак чарадою, а людзі грамадою.

* * *

Свой самы вялікі габэлен я зрабіла для офісу кіраўніка наваполацкага філіялу “Белпрамбудбанку”. Было гэта даўно, амаль дзесяць гадоў таму. Памерамі ён – чатыры з паловай на два мэтры. Ткала свой габэлен веку ўручную, на вялізнай раме. Праца гэта марудная й складаная. Нітачка да нітачкі – і гэтак некалькі месяцаў запар, дзень у дзень. Увогуле, мае габэлены для мяне, як дзеці. Хвалюесься за іх, час ад часу згадваеш тыя, што выправіліся ў людзі.

Нядаўна я наведала, маючы клопат, “Белпрамбудбанк” і вырашыла пацікавіцца лёсам свайго дзіцяткі. Аказалася, што ў кіраўніковым кабінэце габэлену ўжо няма. Летась пад кіраўніцтвам менскіх дызайнэраў у будынку зрабілі рамонт, і мой габэлен пераехаў у іншае памяшканьне – банкаўскую залю для паседжаньняў. Адзін зь мясцовых начальнікаў расказаў мне, як для гэтага манэўру прыйшлося габэлен выцягваць праз вакно, бо празь дзьверы не праходзіў. “Мы ж разумеем, што гэта рэч дарагая, таму рабілі ўсё асьцярожна і ўважліва,” з павагай тлумачыў работнік банку.

“Ну во, а ты хвалявалася, – сказала мне ўвечары сяброўка, – застаецца тое, што дарагое”. Пра вартае й каштоўнае беларусы яшчэ кажуць: золата і ў попеле сьвеціцца. А дарагое вымяраецца ня толькі грашыма. Дарагім можа быць: памяць, мастацкі твор, краявід, чалавек, слова. І тады насамрэч: застаецца тое, што дарагое.

люты, 2005

на страницу автора >>>

на главную >>>