Дакументы па гісторыі рамяства ў актавай кнізе полацкага магістрату за 1656—57 г.
Максім Гардзееў
Першай абагульняльнай працай па гісторыі рамяства на Беларусі ў Сярэднявеччы прынята лічыць кнігу Фёдара Кліменкі „Западнорусские цехи ХVI—ХVIII вв.“, якая была выдадзена ў Кіеве ў 1914 г.1 У ёй аўтар абмежаваўся толькі канстатацыяй і разглядам прававых нормаў у цэхавых статутах, не даў аналізу дынамікі зменаў у гарадской эканоміцы і, перш за ўсё, унутранага рынку як галоўнай умовы паступовага развіцця рамеснай вытворчасці.
У 1963 г. выйшла ў свет манаграфія Аляксандра Ігнаценкі „Ремесленное производство в городах Белоруссии в ХVII—ХVIII вв.“, якая на сённяшні дзень з’яўляецца найбольш поўнай працай па гісторыі беларускага рамяства азначанага перыяду2.
Рамеснікі складалі асноўную масу насельніцтва беларускіх гарадоў. Вялікую ўдзельную вагу ў гэтай сацыяльнай групе гараджанаў мелі былыя прыгонныя сяляне, што збягалі ў гарады, і іх нашчадкі. Каралеўская ўлада была зацікаўлена ў развіцці гарадоў і імкнулася спрыяць павелічэнню гарадскога насельніцтва. Так, Полацку ў 1523 г. быў нададзены прывілей, паводле якога асобы, што прыбылі ў горад на жыхарства, вызваляліся ад усіх падаткаў і павіннасцяў на 10 гадоў. Такі самы прывілей атрымаў Віцебск у 1531 г. і Мeнск у 1633 г.3
Павелічэнне рамесніцкага насельніцтва ў гарадах абумоўлена яшчэ і такой гістарычнай з’явай, як юрыдыкі — пасяленні гарадскога тыпу, што былі ў прыватнай уласнасці царкоўных ці свецкіх феадалаў і адначасова знаходзіліся ў межах тэрыторыі, на якую распаўсюджвалася па лакацыйным прывілеі падведамаснасць магістрату, і якія складалі разам з горадам адзіны сацыяльна–эканамічны комплекс4. Рамеснікі, што пастаянна пражывалі ў юрыдыках, не мелі значнай адасобленасці ад рамеснікаў, якія жылі непасрэдна на гарадской тэрыторыі і падпарадкоўваліся статутам рамесных цэхаў5.
Цэхі — прафесійныя аб’яднанні рамеснікаў — упершыню згадваюцца ў ХV ст. Да сярэдзіны ХVI ст. на Беларусі яны не мелі такой назвы: у Берасці, Гародні, Менску і Віцебску яны называліся „брацтва“, у Полацку і Магілёве — „староствы“. З канца ХVI і ў першай палове ХVII ст. гэтыя старыя назвы сталі паўсюдна замяняцца назваю „цэх“6.
Па гісторыі полацкага рамяства існуюць урыўкавыя звесткі. Вядома, што ў 1601 г. у горадзе ўзніклі два цэхі. Адзін з іх аб’яднаў кавалёў, кацельнікаў, слесараў, мечнікаў і залатароў, другі — краўцоў. Кнігі запісаў Метрыкі Вялікага Княства Літоўскага №№ 85 і 88 змяшчаюць два дакументы, што тычацца полацкіх рамеснікаў і датуюцца снежнем 1605 г. Паводле першага з іх (прывілею) можна прыйсці да высновы, што 8 жніўня 1601 г. (даты даюцца па арыгіналах) полацкія кавалі, катляры, слесары, мечнікі, залатары, краўцы, кушняры, шаўцы і іншыя рамеснікі прасілі вызначыць парадак для „брацтва их“, які „з немецка цехом называють“. Другі дакумент называецца „Порадок цеховый ремесником в Полоцку“ і адрасаваны пераважна рамеснікам, якія спецыялізаваліся на металаапрацоўцы, а таксама краўцам, кушнярам, шапачнікам, гарбарам, злотнікам7.
У 1619 г. шапачнікі і кушняры вылучыліся з аб’яднанага цэха і стварылі самастойны. С цягам часу да гэтага ж цэха далучыліся скурнікі і краўцы. Аднак у 1726 г. цэх кушняроў, шапачнікаў і краўцоў зноў падзяліўся. З яго складу выйшлі краўцы, якія стварылі самастойны цэх. З сярэдзіны і да канца ХVII ст. у Полацку стварыліся 6 новых цэхаў: цырульнікаў (1642 г.), ганчароў, печнікоў, муляраў і цагельнікаў (1643 г.), мяснікоў (1672 г.), скурнікаў і кушняроў (1683 г.). З 1640 г. стаў вядомым самастойны цэх чабатароў, а з 1677 г. — кавальскі і слесарскі цэх8.
Па падліках Зіновія Капыскага, якія ён прызнаваў далёка не поўнымі, у 1650 г. у Полацку налічвалася 43 прафесіі9. Параўноўваючы свае падлікі з дадзенымі перапісу рамеснікаў Полацка па інвентары 1654 г., які складаўся рускімі ўладамі, даследчык падлічыў, што інвентар указвае столькі ж прафесій, але сярод іх — 10 прафесій, невядомых па кнізе за 1650 г. З гэтага З.Ю. Капыскі зрабіў выснову, што агульная колькасць рамесных прафесій перавышала 5010. Але трэба адзначыць, што на самай справе колькасць рамесных прафесій па інвентары 1654 г. складае 63, з якіх толькі прадстаўнікі 31 былі ў наяўнасці на момант перапісу. Інвентар адзначыў 21 чабатара, 2 кавалі, 42 краўцы, 14 мяснікоў, 13 рыбакоў, 9 хлебнікаў, 19 цесляроў, 3 ганчары, 8 скурнікаў, па 11 халшчоўнікаў і лямачнікаў, па 9 калеснікаў і бровараў, 7 вінакураў, 6 фурманаў і г. д.11 Гэтыя звесткі, безумоўна, далёка не поўныя, бо перапісчыкам з пункту гледжання фіскала не было неабходнасці ў дакладнай рэгістрацыі рамеснікаў, таму яны не ўказвалі заняткаў многіх гараджанаў. Акрамя таго, як правіла, не ўлічваліся жыхары прыватнаўласніцкіх і царкоўных юрыдык; у перапісах указваліся толькі рамеснікі–домаўладальнікі без падмайстраў і вучняў, наяўнасць якіх у той час ужо не падлягае сумненню, бо існавалі цэхі.
Тым не менш інвентар адлюстроўвае катастрафічны стан, які склаўся ў беларускім рамястве пад час і пасля вайны 1654—67 г. Вялікая доля беларускіх рамеснікаў была вывезена ў Расійскую дзяржаву. Па дадзеных, што прыводзіць Лаўрэнцій Абэцэдарскі, у 1660 г. у Збройнай палаце Масквы працавалі 68 полацкіх і віцебскіх „серебренного и бронного, и ствольного, и замочного винтовальных пищалей, и ложевников, и токарного, столярного, и загомистрельского, и каретного, и замочного дела к светлицам“ майстроў і іх вучняў. У маскоўскай мяшчанскай слабадзе па дадзеных перапісной кнігі 1676 г. знаходзілася 412 уладальнікаў двароў і 75 бяздворных мяшчан, выхадцаў з Беларусі12. У Маскву трапіў полацкі аптэкар Станіслаў Рыдліцкі, які па дакументах рускіх прыказаў праходзіў як Іван Міхайлаў13.
Як другі фактар скарачэння рамеснага люду варта адзначыць таксама ад’езд многіх рамеснікаў у ліку насельніцтва, якое ўцякала ад вайны „ў Літву і Інфлянты“. Адток рамеснікаў у 1654 г. быў даволі моцны. Можна меркаваць, што ён быў калі не раўназначны, то прыблізна дасягаў колькасці вывезеных у Маскву. Акты магістрацкай кнігі за 1656—57 г. ускосна сведчаць пра ад’езд рамеснікаў, членаў іх сямей. Напрыклад, тэкст тастамента ганчара Лаўрына Бялкоўскага сведчыць, што яго старэйшы сын Пётр адсутнічаў у Полацку пад час смерці бацькі14. „Цікавым“ у дачыненні да гэтай з’явы выглядае тлумачэнне яе А.П. Ігнаценкам, які, прыводзячы лічбы інвентара 1654 г., калі пры 910 пустых і 782 заселеных дварах у горадзе было 1719 душаў мужчынскага полу, адзначыў: „Их владельцы ушли из города, спасаясь от грабежей польских и шведских солдат“15. Дакументы нашай актавай кнігі красамоўна сведчаць, што пакутавалі палачане ад шведаў і войскаў Рэчы Паспалітай ужо „в збегах“, а ўцякалі з горада ў свой час менавіта ад „вызваліцеляў“16.
Цікавы дакумент, які адлюстроўвае адзін з бакоў гэтай праблемы, — вырак магістрацкага суда па справе полацкіх мяшчан Фёдара Пестуна з Гаўрылам Бутаком пра 30 локцяў тканіны (гл. дак. №1). Ф. Пястун даў Г. Бутаку ў м. Дубмуйжы, дзе яны „посполу по збеженю од рати праведного г(осу)д(а)ря, ц(а)ря с Полоцка мешкали“, 30 талек (загатовак) нітак для вырабу тканіны, абяцаючы заплаціць па 3 польскія асьмакі за локаць. Бутак зрабіў 30 локцяў тканіны, але яны ніяк не маглі разлічыцца. Пад час разгляду справы Бутак быў у Полацку, але жыў ужо у м. Ілукшце ў Інфлянтах, куды і прасіў прыслаць грошы за тканіну17. Дакумент сведчыць пра тое, што выезд рамеснікаў быў спланаваным і рыхтаваўся загадзя. Рамеснікі вывозілі з сабой вытворчае абсталяванне і на іншым месцы працягвалі працу, пазбягаючы вяртання ў Полацк, ва ўсялякім выпадку, на сталае месца жыхарства, ва ўмовах вядзення баявых дзеянняў. Акрамя таго, дакумент цікавы ў аспекце вывучэння гісторыі грашовага звароту. Прысуджаная магістратам сума выплаты за выраб 30 локцяў тканіны (3 польскія злотыя) і адсутнасць паведамлення пра ўключэнне ў яе якога–небудзь штрафу дазваляе зрабіць наступныя падлікі: 30 локцяўЧ3 польскія асьмакі=90 асьмакоў=3 польскія злотыя=90 польскіх грошаў. Адсюль можна зрабіць выснову, што польскі асьмак быў роўны польскаму грошу.
4 іншыя дакументы, што прапануюцца чытачу ніжэй, адлюстроўваюць розныя з’явы, якія назіраліся ў Полацку часоў вайны 1654—67 г. і тычыліся гісторыі рамяства.
Дакумент №2 уяўляе з сябе запіс пра прыняцце старастамі слесарскага і кавальскага цэхаў прысягі на 7165 (1656—57) г. Яго змест дазваляе меркаваць, што ўжо ў гэтым годзе існаваў асобны цэх слесараў і кавалёў, выдзяленне якога А.П.Ігнаценка адносіў да 1677 г. (гл. вышэй).
Дакумент №3 з’яўляецца копіяй акта з адпаведным фармулярам, які існаваў асобна і быў выдадзены дзісенскаму мешчаніну Аляксею Гарасімавічу, які доўгі час працаваў катляром у полацкага рамесніка Івана Каспаравіча Шышкі. Дакумент дае разгорнутую гісторыю станаўлення новага рамесніка ў спецыфічных умовах сярэднявечнай вытворчасці. Ён таксама ставіць пытанні наконт існавання асобнага цэху слесараў і кавалёў у Полацку ў 1656—57 г.: тэкст называе цэх яшчэ і катлярскім і мечніцкім, згадвае чатырох старастаў, з якіх двое названыя ў дакуменце №1.
Дакумент №4 уяўляе з сябе пратакол разгляду ў магістраце справы пра крадзёж кавальскіх прыладаў, што былі схаваныя ад рускіх войскаў пад час уцёкаў у 1654 г., і вырак па ёй.
Дакумент №5 цікавы найперш тым, што не толькі паведамляе пра факт прыняцця прысягі на слясарскае рамесніцтва полацкім мешчанінам Рыгорам Леставіцкім, але і падае змест прысягі.
Мы спадзяемся, што дакументы, якія прапануюцца ўвазе даследчыкаў, будуць каштоўнымі для вывучэння гісторыі рамесніцтва не толькі Полацка ХVII ст., але і ўсёй Беларусі гэтага перыяду .
Дадатак
Пры транслітарацыі тэкстаў у аснову пакладзены прынцып палітарнай іх перадачы. Разам з тым тэксты адаптаваныя сучасным алфавітам. Графічнае абазначэнне літар, што выйшлі з ужытку, замененае сучасным, акрамя выпадкаў ужывання „z“, „ј“. Тэксты падзелены на словы і сказы, цітлы раскрытыя, вынасныя літары і склады ўстаўленыя ў радок і пададзеныя курсівам. Прапушчаныя літары ў словах пад цітламі адноўлены з улікам асаблівасцяў правапісу старабеларускай мовы і заключаныя ў круглыя дужкі. Устаўкі ад аўтара ўзятыя ў квадратныя дужкі і агаворваюцца ў палеаграфічных падрадковых заўвагах. Цвёрды знак захаваны ўсюды. Вынасная літара (паерык) у выглядзе „c“ перададзеная курсіўным „й“, акрамя выпадкаў яе ўжывання напрыканцы слоў адзіночнага ліку і ў слове „маистрат“. Дыграф „кг“ захаваны. Загалоўныя ініцыяльныя літары не адзначаюцца. Канцы рукапісных радкоў адзначаныя вертыкальнай рыскай „|“, канец аркушаў адзначаны дзвюма рыскамі „//“. Нумары аркушаў рукапісу ўключаныя ў тэкст. Пасля знака заканчэння аркуша „//“ у квадратных дужках курсівам набіраецца нумар наступнага аркуша. Відавочныя апіскі выпраўленыя па сэнсе і тыпічным фармуляры і агаворваюцца ў палеаграфічных падрадковых заўвагах. Знакі прыпынку расстаўлены ў адпаведнасці з сучаснымі правіламі пунктуацыі. Тэксты дакументаў падзеленыя на абзацы паводле прынцыпу тэматычна і граматычна закончанага раздзела і ў адпаведнасці з фармулярам. Выраз „пазнейшы запіс“ азначае, што перад адзначанай часткай тэксту ёсць паметка пісара аб заканчэнні справавання акта ў выглядзе „mnpp“, ці гэты ўрывак выразна адрозніваецца ад папярэдняга тэксту колерам ці насычанасцю чарніла.
№ 1. Вырак магістрату па справе полацкіх мяшчан Фёдара Пястуна з Гаўрылам Бутаком пра 30 локцяў палатна ад 7 студзеня 1657 г.
222. 17165 1. М(есе)ца 2генъвара 2 семого дня.
Д е к р е т ъ в с п р а в е Ф е д о р а П е с т у н а | з ъ Г а в- р ы л о ю Б у т а к о м ъ о с о р о к л о к т и й п о л о т н а . |
Б(о)жю м(и)л(о)стю г(осу)д(а)ря, ц(а)ря и великого князя Алексея Михайловича, | Всея Великия, Малыя и Белыя Россыи самодержца и обладателя. |
Перед нами, бурмистрами, райцами и лавниками места царского ве|личества Полоцъкого, того року на справахъ судовых в ратушу Полоцъ|комъ заседаючыми.
Постановивъшысе очевисто, мещанин места | Полоцкого Федор Пестун жаловал на мещанина того ж места Полоцкого | Гаврылу Бутака, ткача, о неодданье собе сорока локтий полотна, на ко|торое дал ему нитей сорок талек у Дубъмуйжы, где посполу по збеженю | од рати праведного г(осу)д(а)ря, ц(а)ря с Полоцка мешкали. А обецал, дей 3, ему | од кождого локтя за роботу заплатить по тре смаки польскихъ. |
О што будучы он, Гавърыло Бутак, очевисто на день сегоднешний че|резъ слугу врадового меского Гарасима Сахонова заказаный, | постановившысе, поведил.
Ижъ, дей, не сорок, але трыдцать талек нитей | он, Федор Пестун, мне на зробене полотна дал, яко ж я и уробил ему, | а он у мене не выкуповал, и по сес час тое полотно пры мне в мес|течъку Илукште, где на сес час перемешкиваю, зоставаеть. Ко|торое полотно готовъ ему за оказыею слушною в Полоцокъ | прыслать, нехай мне тепер за роботу оного од кожъдого локтя | по тры 4 осмаки 5 заплатить, альбо теж брату моему Федору | Бутаку, который в Полоцку мешкаеть, оддасть.
На што иж акътор | [поз]волил 6.
Мы, врад, наказали есмо 7ему, Гаврыле 7 Бутаку, тое полотно | трыдцать локтий на Запусты Масленые, в року теперешнемъ блиско | наступуючые, въ 8 Полоцокъ помененому Федору Пестуну прыслать. //[143 адв.] А он, Пестун, маеть брату его, Федору Бутаку, тры золотых 9 | полскихъ за роботу его полотна отъдать.
Што про паметь есть|до книг мескихъ полоцъких записано.|
НГАБ, ф.1823, воп.1, спр.1, арк.143—143 адв.
№ 2. Паведамленне пра выкананне прысягі на стараства слесарскага і кавальскага цэха Сямёнам Гаўлоўскім і Панкратам —яўлевічам ад 12 верасня 1656 г.
30. 7165. М(есе)ца сеньтебра дванадцатог(о) дня.
В ы к о н а н ь е п р ы| с е г и н а с т а р о с т в о ц е х у с л е- с а р с к о г (о) и к о в а л с к о г (о) п р е з | С е м е н а К г а в- л о в с к о г (о) и П а н к р а т а И е в л е в и ч а . |
Б(о)жю м(и)л(о)стю г(осу)д(а)ря, ц(а)ря и великог(о) кн(я)зя Алексея Михайлови|ча, Всея Великия, Малыя и Белыя Россыи самодержца и обла|дателя.
Перед нами, бурмистрами, райцами и лавниками | места царског(о) величества Полоцкого, того року на справах судо|вых в ратушу Полоцъком заседаючыми.
Постановившысе | перед нами и прышодшы до нас в ратушу, вси ремесники цеху | слесарског(о) и ковалског(о) просили, абы подлуг звычаю и дав|ного порадку старостове до того цеху их, от них згодне обра|ные, прысегу на врад свой выконали.
Яко ж мещане полоц|кие Семен Василевич Кгавловский и Панкрат Иевлевич, слесары, | од них на тот врад обраные, звычайную прысегу водлуг науки | правное перед нами, врадом, за позволеньем нашым выконали | и старостами цеху своег(о) на тот рок 7165 зостали.
Што про | паметь до книг меских полоцъких записано. |
НГАБ, ф.1823, воп.1, спр.1, арк.14 адв.
№ 3. Заява полацкага катляра Івана Каспаравіча Шышкі, а таксама старастаў слесарскага, кавальскага, катлярскага і мечніцкага цэха пра вызваленне з цэху дзісенскага мешчаніна і катляра Аляксея Гарасімавіча ад 21 лютага 1657 г.
378. 7165. М(есе)ца февраля двадцать первого дня.
С о з н а н е с т а р о с т ц е х у с л е с а р с к о г (о) | и к о т- л я р с к о г о п о л о ц к о г о и и н н ы х р е м е с н и к о в ц е- х у и х , и ж А л е к с е й Г а р а с и м о| в и ч , к о т л я р , е с т в ы с л у ж о н ы м в т о м р е м е с л е к о т л я р с к о м и с ц е- х у и х в ы з в о л е н ы й . |
1Бурмистры 1, райцы и лавники места царского величества Полоцкого, сего року | на справах судовых в ратушу Полоцкомъ заседаючые 2.
Чыним 3 ведомо | и ознаймуемъ тым нашым врадовым листом всим вобец и кождому зособна, | кому бы о том ведати належало.
Иж за потребованемъ и жоданем меща|нина дисеньского Алексея Гарасимовича, котлера, ставшы перед нами | очевисто в ратушу Полоцкомъ на мейсцу звыклом судовым, мещанин полоц|кий Иван Касперович Шышка, котляр, устне под прысегою водлугъ науки права | майдебурского в голос сознал в тые слова.
Иж помененый Алексей Гарасимович, | мещанин дисеньский, зашодшы до места Полоцкого еще з молодых лет своих, | служыл 4 ему, Ивану Шышце, през год десет нерозделне, учечысе ремесла котлярског(о). | То ест прыстал, дей, до него на тую службу в тисеча шестсот сорок втором году и слу|жыл за хлопца, не одставаючы и нигде не одходечы, през год сем. А потом | за его, Ивана Шышки, залеценем зъ цеху котлярского вызволеный, зоставшы, | робил у него ж, Ивана Шышки, на варстате вжо за товарыша годы тры, и, у него ж | будучы, за ег(о) промоцыею оженилсе. А оженившысе и мало што змешкавшы | у Полоцку, и з жоною своею до места Дисеньског(о) на мешкане отехал.
А до того, | постановившысе теж очевисто перед нами, врадом, мещане теж полоцкие | а старостове сегорочные цеху полоцкого слесарского, ковалского, кот|лярского и мечницкого, то ест два их: Максим Зенькович 5, зекгармистр, и Апанас | Лукашевич, ковал, а пры них и иншые ремесники цеху их а мещане теж | полоцкие Панкрат Иевлевич, слесар, и Сымонъ Васильевичъ Кгавловский, //[232 адв.] мечникъ, сами от себе и именьем всего цеху своег(о) тое сознане помененог(о) | Ивана Шышки яко слушное и правдивое потвердившы, тако ж под сумненем и под пры|сегою доброволне сознали, же тот Алексей Гарасимович по верном и цнотливом | у помененог(о) Ивана Шышки выслуженю и того ремесла котлярского нау|ченю за згодою всее брати цеховое полоцкое, яко ремесник добрый и выс|лужоный есть с цеху котлярског(о) вызволеный.
Которого такового, под пры|сегою през вышпомененых особъ учыненого, сознаня мы, маистрат, | выслухавшы, абы того Алексея Гарасимовича везде за почстивого | чоловека и за доброг(о), вызволеног(о) с цеху ремесника мели, для потом|ного веку за потребованемъ его, казавшы до книг нашых меских полоцких | записат, даем тое наше тестимониумъ с печатю упрывилеваною 6 мес|кою ратушнею и с подписом руки писара нашег(о) меского полоцкого.
Писан | у Полоцку, дня двадцат первого февраля, тисеча шестсот пятдесятъ семог(о) | году. 7Выпис выдано 7. |
НГАБ, ф.1823, воп.1, спр.1, арк.232—232 адв.
№ 4. Вырак магістрату па справе мешчаніна Барыса Дарафеевіча і яго жонкі з мешчанінам Аляксеем Федаровічам пра кавальскі варштат ад 15 чэрвеня 1657 г.
678. 165. М(есе)ца июня петнадцатог(о) дня.
Д е к р е т в с п р а в е Б о р ы с а Д о р о ф е е| в и ч а и ж о н ы е г (о) з ъ А л е z ј е м Ф е д о р о в и ч о м о в а р -с т а т к о в а л с к и й . |
Б[(о)жю] 1 м(и)л(о)стю г(осу)д(а)ря ц(а)ря и великог(о) кн(я)зя Алеzјя Михайлови|ча, Всея Великия и Малыя и Белыя Россыи самодержца | и обладателя.
Перед нами, Филипом Кособуцким а Кузьмою | Наумовичом, бурмистрами, и перед нами, райцами и лавниками | места царског(о) величества Полоцкого, того року на справах судо|вых в ратушу Полоцком заседаючыми.
Постановившысе очеви|сто, мещанин места Полоцког(о) Борыс Дорофеевич и жона его жаловали //[456 адв.] на мещанина того ж места Полоцкого Алеzјя Федоровича | о то.
Ижъ, дей, онъ, Алеzјй, выбрал зъ земли весь варстат ко|валский, который они, уходечы од рати праведног(о) г(осу)д(а)ря ц(а)ря, | в лесе закопали были, опроч толко меха не было, а то весь | варстат схован был. А у него, Алеzјя Федоровича, по|казалосе лице, то ест кавадло ковалское, власне с того | схову вынятое.
О што будучы он, Алеzјй Федорович, | очевисто на день сегоднешний через слугу врадовог(о) меског(о) | Ивана Шлюбовског(о) заказаный, постановившысе, пове|дил.
Ижъ, дей, я тое кавадло купил за золотых чотыры полских | у сельског(о) мужыка перед Иваном котелником и перед Гар|батым. А болей того ничого не куповалом.
Мы теды, врад, | наказали есмо одного Ивана котляра, яко чоловека, | веры годного, ку сознаню на день третий поставить. |
Якожъ кгды на день петнадцатый м(есе)ца июня ж был за|казаный, ставшы, сознал.
Иж, дей, тое кавадло мужык селский | у Гарбатог(о) заставил, а Алеzјй, прышодшы до нег(о), за золо|тых чотыры старговал.
По которомъ сознаню его поз|ваный Алеzјй Федорович поведил.
Ижъ, дей, жона ег(о), Борыса | Дорофеевича, мужыка тог(о) 2 добре знаеть, кгды ж, дей, до | мене з ним два разы прыходила строны тог(о) кавад|ла.
До чого иж тая жона Борысова зналасе.
Мы, вряд, | позваног(о) Алеzјя Федоровича од тое жалобы их волног(о) | учынили, а им, актором, до самого истца, хто тое ковад|ло продал, поневаш ег(о) знають и ведають, волное пра|во заховали. Альбо теж, если для ближшой згоды | похочуть, волно ему, Борысу Дорофеевичу, и жоне ег(о) | золотых чотыры тому Алеzјю Федоровичу отдать | а собе ковадло взять.
Што все про паметь естъ | до книг меских полоцких записано. |
НГАБ, ф.1823, воп.1, спр.1, арк.456—456 адв.
№ 5. Паведамленне пра выкананне прысягі на слесарскае рамяство полацкім мешчанінам Рыгорам Леставіцкім ад 17 ліпеня 1657 г.
732. 7165. М(е)с(я)ца июля семнадцатого дня.
В ы к о н а н ь е п р ы с е| г и п р е з Г р ы г о р я Л е с т а- в и ц к о г о н а с л е с а р с к о е р е м е с л о . |
Б(о)жю м(и)л(о)стю г(осу)д(а)ря ц(а)ря и великого кн(я)зя Алексея | Михайловича, Всея Великия и Малыя и Белыя | Россыи самодержца и обладателя.
Перед нами, Фи|липом Кособуцким а Кузьмою Наумовичом, бурмистрами, | и перед нами, райцами и лавниками места царского | величества Полоцъкого, того року на справах судовых | в ратушу Полоцъком заседаючыми.
Постановив|шысе очевисто, мещанинъ места Полоцкого | Грыгорей Леставицъкий, 1слесар 1, пры бытности старост и всее | братьи цеху слесарского, за их сполною зъгодою | будучы до цеху слесарского прынятый, водлуг | звычаю и науки правное прысегу в ратушы | на тое ремесло слесарское выконалъ и братом | ровным всим слесаром цеховым зостал.
А прысегнул, | ижъ маеть в ремесле своим верне и справедливе за|ховатисе и тое ремесло без ошуканины робить | и продавать або за плату брать маеть побожне | ровною ценою такъ богатому, яко и убогому, | а старшых тежъ цеховых в пошанованью меть | и ихъ послушонъ быть маеть и повиненъ | будеть.
Которое таковое выконанье тое пры|сеги през вышъпомененого Грыгоря Леставицкого, | слесара, ест до книг меских полоцъких записано. |
НГАБ, ф.1823, воп.1, спр.1, арк. 491.
1—1 лічбы абведзены іншым чарнілам.
2—2 іншым чарнілам почыркам II паверх паўзмытага генвара.
3 де паверх змытага іншым чарнілам.
4 ы паверх раней напісанага іншым чарнілам.
5 о ўпісана пазней іншым чарнілам.
6 у аркушы прабіта дзірка, страчаныя літары даюцца па сэнсе.
7—7 іншым чарнілам почыркам II паверх змытай часткі радка.
8 ъ упісаны іншым чарнілам почыркам II.
9 у ркп. голотых, выпраўлена па сэнсе.
1—1 іншым чарнілам почыркам II паверх змытага.
2 е іншым чарнілам почыркам II паверх змытага.
3 ч іншым чарнілам почыркам II паверх змытага.
4 л іншым чарнілам паверх змытага.
5 нь паверх змытага іншым чарнілам.
6 н паверх змытага іншым чарнілам.
7—7 пазнейшы запіс.
1 у аркушы прабіта дзірка, страчаныя літары даюцца па фармуляры.
2 т паверх змытага.
1—1 над радком.
--------------------------------------------------------------------------------
1 Клименко Ф.В. Западнорусские цехи ХVI—ХVIII вв. Киев, 1914.
2 Игнатенко А.П. Ремесленное производство в городах Белоруссии в ХVII—ХVIII вв. Минск, 1963.
3 Тамсама. С.7.
4 Карпачев А.М. Феодальные юридики в королевских городах Белоруссии ХVII—ХVIII веков. // Советское славяноведение. 1968. № 6. С. 37.
5 Игнатенко А.П. Назв. пр. С. 37—39.
6 Тамсама. С.28.
7 Галубовiч В.У. Дакументы па гiсторыi Полацка ў кнiгах запiсаў Метрыкi Вялiкага княства Лiтоўскага першай трэцi ХVII стагоддзя // Симеон Полоцкий: мировоззрение, общественно–политическая деятельность / Материалы Международной научной конференции. Полоцк, 1999. С. 50—51.
8 Паводле дадзеных А. Ігнаценкі — Игнатенко А.П. Назв. пр. С. 32.
9 Копысский З.Ю. Экономическое развитие городов Белоруссии в ХVI — первой половине ХVII в. Минск, 1966. С. 78. — Падлiк праводзiўся па матэрыялах актавай кнiгi полацкага магiстрату за 1650 г.
10 Тамсама. С. 78.
11 Дадзеныя iнвентару 1654 г. прыводзяцца паводле таблiцы, апублiкаванай А.Ігнаценкам. — Игнатенко А.П. Назв. пр. С. 9—10.
12 Абецедарский Л.С. Белорусы в Москве ХVII в. Минск, 1957. С.19.
13 Русско–белорусские связи: Сб. док. (1570—1667) / Отв. ред. Л.С. Абецедарский, М.А. Волков. Минск, 1963. С.308—311 (Дак. №№ 285—288). — Лекар прыгадваў у сваёй чалабітнай, што яго ў Полацку „разорили без остатку“. У актавай кнізе полацкага магістрату за 1656—1657 гг. захавалася скарга яго жонкі Раіны пра незаконныя дзеянні бурмістра Кузьмы Наумовіча. — Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі (далей — НГАБ), ф.1823, воп.1, спр.1, арк.53. Жанчына адзначала, што яе муж „взято с Полоцка на послуги наяснейшог(о) цара ег(о) м(ило)сти аптекарские до места столечног(о) царског(о) величества столицы“.
14 Тамсама, арк.451.
15 Игнатенко А.П. Борьба белорусского народа за воссоединение с Россией (вторая половина ХVII—ХVIII вв.) Минск, 1974. С.13.
16 Гл.: „Под час небеспеченства од Москвы...“ (актавая кнiга полацкага магiстрату за 1656—1657 гг. як крынiца па вывучэнні вайны 1654—1667 гг.) // БГА. 1999. VI. Сш.1—2 (9—10). С. 202—221.
17 Тамсама, арк.143—143 адв.
БЕЛАРУСКІ ГІСТАРЫЧНЫ АГЛЯД, Том 10 Сшытак 1-2 (18-19) Снежань 2003
Похожие страницы :
| • Юбілей полацкага фальклярыста Сяргея Сахарава |
| Сяргей Шыдлоўскi. Каардынаты Полацкага |
| В. Варонін. Палітычны лад Полацкага ваяводства ў першай палове XVI ст. |