ПОЛОЦК. НОВОПОЛОЦК - Карта, Гостиницы, Погода в Полоцке, Расписание движения в Полоцке, ПГУ

•Полоцк : Гостиницы

•Полоцк : Кафе и рестораны

•Полоцк : Карты

•Полоцк : Достопримечательности

•Полоцк : Расписание движения транспорта

•Полоцк : Турбазы

•Полоцк : Турфирмы

•Карта сайта

Карты Полоцка
Полочане
Полацкая энцыклапедыя
Полоцкий государственный университет (ПГУ)
Достопримечательности Полоцка

•Доска объявлений

•Полоцк : Экономика

•Полоцк : Общество

•Полоцк : Культура

•Полоцк : Экология

•Полоцк : Туризм

•Полоцк : Спорт

•Полоцк : Происшествие

•Свободная трибуна

•Разное


ИСТОРИЯ
ИСТОРИЯ ПОЛОЦКА
ПОЛОЦКАЯ ЭНЦИКЛОПЕДИЯ
ПОЛОЦКАЯ БИБЛИОТЕКА
Арт-галерея (Полоцк)
ХРОНОЛОГИЯ
РЕЛИГИЯ
КУЛЬТУРА
ПОЛОЦКАЯ АНТОЛОГИЯ ПОЛОЦКАЯ АНТОЛОГИЯ
ПОЛОЦКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ (ПГУ) ПОЛОЦКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ (ПГУ)
Полацкі езуіцкі калегіум Полацкі езуіцкі калегіум
А. Ярашэвіч. СТРАЧАНЫЯ ПОМНІКІ АРХІТЭКТУРЫ I МАСТАЦТВА ЭПОХІ БАРОКА НА ПОЛАЧЧЫНЕ А. Ярашэвіч. СТРАЧАНЫЯ...
Сяргей Тарасаў. Полацкі ключ да брамы Еўропы Сяргей Тарасаў. Полацкі ключ да брамы Еўропы
Алесь Аркуш. Сьпіс полацкіх невядомасьцяў Алесь Аркуш. Сьпіс полацкіх невядомасьцяў
Достопримечательности - Полоцкий район - историко-культурные ценности Достопримечательности - Полоцкий район - историко-культурные ценности
А. Кушнярэвіч. Аналіз графічных выяў Сафійскага сабора ў Полацку А. Кушнярэвіч. Аналіз ...
Сяржук Сокалаў-Воюш. Развагі над пошукамі крыжа Эўфрасіньні Полацкай Сяржук Сокалаў-Воюш. Р...
Слюнькова И. Н. «Исправление» полоцкого костела иезуитов Слюнькова И. Н. «Испра...
Зміцер Серабракоў. ФІЛЯЗОФІЯ АКАДЭМІІ ЕЗУІТАЎ У ПОЛАЦКУ Зміцер Серабракоў. ФІЛ...
Ірэна Кадульская. Формы тэатральнага жыцця ў Полацкай Акадэміі (1812—1820) Ірэна Кадульская. Форм...
А. Катлярчук. ЖАЗЭФ ДЭ МЭСТР I ТАДЭВУШ БЖАЗОЎСКІ Ў СПРАВЕ АДКРЫЦЦЯ ПОЛАЦКАЙ ЕЗУІЦКАЙ АКАДЭМІІ А. Катлярчук. ЖАЗЭФ ДЭ...
Музыка и театр в Полоцке Музыка и театр в Полоцке
Декоративно-прикладное искусство Полоцка Декоративно-прикладное искусство Полоцка
Изобразительное искусство Полоцка Изобразительное искусство Полоцка
Архитектура Полоцка Архитектура Полоцка
Писменность и литература Писменность и литература
Культура Полоцка Культура Полоцка
Барысавы камяні Барысавы камяні
"Жыціе Ефрасінні Полацкай"
"Полацкі летапіс" і звесткі В.М. Тацішчава
Полацк у Полацк у "Слове пра паход Ігаравы"
Кніжная графіка Полацка 10-13 ст. Кніжная графіка Полацка 10-13 ст.
Пісьменства па археалагічных помніках Полацка 10-13 ст. Пісьменства па археалагічных помніках Полацка 10-13 ст.
Рукапісныя кнігі Полацка 10-13 ст. Рукапісныя кнігі Полацка 10-13 ст.
Крыж Ефрасінні Полацкай Крыж Ефрасінні Полацкай
Дробная пластыка Полацка 10-13 ст. Дробная пластыка Полацка 10-13 ст.
Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва Полацка 10-13 ст. Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва Полацка 10-13 ст.
Манументальны жывапіс Полацка 10-13 ст. Манументальны жывапіс Полацка 10-13 ст.
Манументальнае дойлідства Полацка 10-13 ст. Манументальнае дойлідства Полацка 10-13 ст.
ПОЛОЧАНЕ

Манументальнае дойлідства Полацка 10-13 ст.


Дата: 02 Ноября 2003
Воскресенье

Манументальнае дойлідства.

Самай старажытнай мураванай пабудовай на беларускай зямлі з'яўляецца Полацкі Сафійскі сабор. Гісторыкі архітэктуры прыйшлі да высновы, што Полацкая Сафія пабудавана ў сярэдзіне 11 ст. князем Усяславам пасля таго як былі ўзведзены Сафіі ў Кіеве і Ноўгарадзе. Дойлідамі былі грэкі. Полацкая Сафія- сведка магутнасці і сілы полацкіх князёў. Яна была сімвалам незалежнасці Полацкага княства.

Першапачаткова Полацкая Сафія выглядала зусім не такой, якой мы бачым яе сёння. За свой доўгі век Сафія 6 разоў гарэла і разбуралася разам з умацаваннем Полацка. Яна неаднаразова перабудоўвалася. Апошні раз у 1750 г., калі сабор набыў выгляд двухвежавай царквы ў стылі барока, тыповы для 18 ст. Такім сабор застаўся да нашых дзён.

У 11 ст. Полацкая Сафія выглядала будынкам суразмерным, у плане блізкім да квадрата (26,5 на 25,5 м). Пасярэдзіне ўзвышаўся галоўны яго купал. Па баках знаходзіліся 4 меншыя купалы. Як занатавана ў познім летапісе, Полацкая Сафія мела 7 "верхов" (купалоў). Полацкая Сафія мела багаты фрэскавы роспіс, але ён амаль не захаваўся.

Пасля значнага перапынку ў будаўніцтве ў Полацку шырока разгарнулася мураванае дойлідства.

У 12 ст. на левым беразе Заходняй Дзвіны пры сутоку з р. Бяльчанка, за 2 км ад Верхняга замка (цяпер завулак Юбілейны) пабудаваны прыгарадны двор ці рэзідэнцыя полацкіх князёў. Гісторык 16 ст. М.Стрыйкоўскі даводзіць, што Бельчыцы былі ўмацаваны вежамі і мураванай сцяной (іх рэшткі не знойдзены археолагамі). Часткай гэтай багатай рэзідэнцыі з'яўляліся 4 будынкі Барысаглебскага манастыра (цяпер не існуюць), ініцыятарам будаўніцтва аднаго з бельчыцкіх храмаў быў, верагодна, полацкі князь Барыс Усяславіч.

Вялікі сабор узведзены ў 1120-30 гг. Памер 23,5 на 16,5 м, меў 3 апсіды, усярэдзіне быў падзелены 6 слупамі на 3 нефы, меў 3 прытворы і плоскія лапаткі на фасадах. Купал сабора апіраўся на заходнюю пару слупоў, што з'яўляецца асаблівасцю полацкай архітэктурнай школы. Яго падлога выкладзена глазураванымі пліткамі, сцены аздоблены фрэскамі.

Другі храм- аднанефавая Пятніцкая царква (без слупоў) мела памер 5,1 на 5,8 м, прамавугольную апсіду і пахавальную камеру-крыпту. Магчыма, была пахавальняй полацкага князя Барыса Усяславіча. Сцены распісаны фрэскамі з выявамі князёў Барыса і Глеба, кампазіцыямі "Стрэчанне", "Раскрыжаванне", "Аплакванне" і інш.

Трэці храм- аднакупальная шасціслупавая Барысаглебская царква мела вузкія бакавыя нефы, прытвор з харамі і 3 апсіды. Памер асноўнага аб'ёма 14,5 на 8,3 м. Аконныя праёмы размяшчаліся ў 2 ярусы. Унутры царква была размалявана фрэскамі з выявамі святых.

Чацвёрты храм- трыконх (12-13 ст.). Тры паўкруглыя бакавыя апсіды-конхі былі ўключаны ў інтэр'ер храма. З'яўленне такога храма ў Полацку сведчыць пра культурныя сувязі з балканскімі краінамі (Балгарыя, Сербія), ці Афонам, дзе прымяняўся такі тып пабудоў.

У Полацку ў час палітычнага і эканамічнага ўздыму склалася самабытная архітэктурная школа дойлідства. Заснавальнікам гэтай школы з'яўляецца полацкі дойлід Іаан(Іван). Ён узначальваў арцель будаўнікоў-муляроў, па заказу Ефрасінні пабудаваў у сярэдзіне 12 ст. Спаскую царкву, якая захавалася да нашага часу.

Спаса-Праабражэнская царква стаіць ля вытокаў новага тыпу будынкаў, якія мелі адзін купал. Круглы барабан купала абапіраўся на квадратны пастамент, які быў упрыгожаны т. зв. какошнікамі стрэльчатай формы. Царква ў Полацку- самы ранні будынак ва Усходняй Еўропе, дзе ўпершыню з'явілася гэта важная для гісторыі архітэктуры дэталь- какошнікі. Яны дапаўнялі галоўную асаблівасць Спаскага храма- яго вежападобны выгляд.

Полацк даў свой узор перапрацоўкі крыжова-купальнай сістэмы храма. Будынак выглядаў ступеньчатым, пірамідальным. Ва ўмовах абмежавання княжацкай улады і ўзмацнення ролі гараджан у палітычным жыцці нараджаліся смелыя наватарскія ідэі полацкага дойліда Іаана. Ён паставіў мэтай стварэнне пірамідальнай кампазіцыі храма. У выніку дынамічная пабудова крыжова-купальнага храма стала распаўсюджвацца ў іншых гарадах і ў першую чаргу ў Смаленску.

Спаскі храм Ефрасіннеўскага манастыра быў увесь усярэдзіне распісаны фрэскамі. У галоўнай аспідзе фрэскі размяшчаліся ў 3 ярусы. Зверху была размешчана выява Божай Маці з паднятымі рукамі (Аранта). Другі ярус, вышынёй каля 2 м, быў заняты "Еўхарысціяй". Фігуры апосталаў адлюстраваны ў рост. Ніжэй змешчана некалькі кампазіцый. Сярод іх фрэска "Пакаянне Давыда".

Інтэр'ер цэнтральнай часткі царквы (сцены і слупы) таксама быў упрыгожаны фрэскамі. На паўднёвай сцяне добра захаваліся выявы святых манахінь. Характэрнай рысай фрэсак з'яўляецца псіхалагічная глыбіня вобразаў. У выглядзе святых пакутніц раскрываецца іх духоўная непахіснасць. Прасочваецца ўплыў візантыйскага жывапісу. Фарбы фрэсак светла-сінія, карычнева-чырвоныя, жоўтыя і з зялёным адценнем.

На сённяшні дзень вядома 13 помнікаў мураванага дойлідства 12 ст. ў Полацку, сярод якіх ёсьць адна грамадзянская пабудова- княжацкі хорам, невялікі, квадратны ў плане, мураваны будынак. Зберагліся толькі 2 старажытныя помнікі- Сафійскі сабор і Спаса-Праабражэнская царква Ефрасіннеўскага манастыра. Ёсць падставы меркаваць, што на правым беразе Палаты паміж Полацкім гарадзішчам і Спаскім манастыром існаваў манастыр Багародзіцы, заснаваны Ефрасінняй, у якім таксама знаходзілася мураваная царква. Прыкладна ў гэтым месцы, "на Ксаверыеўцы", у мінулым стагоддзі былі выяўлены старажытныя муроўкі. Л.Аляксееў, грунтуючыся на інфармацыі Лебедзеўскага летапісу, атаясамлівае помнік з царквой Юрыя.

Г.Ганецкая, С.Тарасаў, Г.Штыхаў

(Цытуецца паводле:"Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Полацка".- Мн.: 2002. с. 72-74)


Похожие страницы :

Нет похожих страниц.

© Copyright 2003-2021 ePolotsk.com