У сваёй працы "Гісторыя Расійская" як у першай, так і ў другой яе рэдакцыях В. Тацішчаў пісаў аб "летописцк Еропкина". Гаворка ідзе пра Полацкі летапіс, які належыў у пачатку 18 ст. архітэктару Яропкіну, пакаранму смерцю ў 1740 г. па справе Валынскага. Тацішчаў тройчы спасылаецца на гэту крыніцу. Неабходна ўлічваць перасцярогу даследчыкаў аб выкарыстанні "тацішчаўскіх звестак" строга крытычна. Аднак не даводзіцца сумнявацца, што Тацішчаў сапраўды трымаў у сваіх руках рукапіс, у якім шмат гаварылася пра Полацк і яго князёў. Затым рукапіс знік і яго далейшы лёс невядомы.
Паведамляючы аб падзеях у Полацку, гісторык пісаў у заўвагах, што "сие выписано из летописца Еропкина, который видно, что пополниван в Полоцке, ибо в нем много о Полацких, Витебских и других литовских князях писано, токмо я не имел времени всего выписать, и потом его видеть не достал, слыша, что отдал списывать".
Некаторыя з летапісаў, якімі карыстаўся Тацішчаў, не захаваліся і таму яго праца ў некаторых выпадках з'яўляецца крыніцай дадатковых звестак пра падзеі на тэрыторыі Беларусі. Тацішчавым вызначана дата паходу наўгародскага князя Уладзіміра Святаславіча на Полацк у 975-976 гг. (у летапісе- 980). Паводле некаторых звестак, гэты паход быў выкліканы нападам Рагвалода на наўгародскія землі.
Тацішчаў цікава растлумачыў прычыну, па якой Усяслаў Полацкі ў 1068 г. пакінуў кіеўскае войска ў час паходу і вярнуўся ў Полацк. У "Гісторыі Расійскай" сцвярджаецца, што калі Усяслаў у якасці кіеўскага князя пачаў патрабаваць ад наўгародцаў даніну, яны адказалі яму: "Княже, мы есмя племени Ярославлю крест целовахом на его дети и внучати, а ты еси не от племени Ярославля; и ко Полоцку дани отцы и дети не давали и тебе не хотим, а бери со своея волости". Ноўгарад, як і іншыя землі, бачыў у асобе Усяслава толькі полацкага князя і не прызнаваў за ім права быць вялікім князем кіеўскім, таму што ён належыў да іншай княжацкай дынастыі Рагвалодавічаў. Усяслаў сам гэта разумеў і не імкнуўся да кіеўскага прастола, на якім апынуўся выпадкова ў экстрэмальных умовах, і пры зручным моманце праз 7 месяцаў ён вярнуўся ў Полацк.
Ёсць у Тацішчава памылковыя сцвярджэнні. Так, ён блытаў паміж сабой гарады, якія мелі назву "Новгородок" (у Верхнім Панямонні) і "Новгород" на Волхаве. Тацішчаў памыляўся, сцвярджаючы, што пад Ноўгарадам, пабудаваным у 1044 г. Яраславам Мудрым пасля паходу на Літву, трэба разумець Навагрудак. Сучасныя даследчыкі слушна лічаць, што размова ідзе аб узвядзенні ўмацаванняў у Ноўгарадзе Вялікім. Зусім відавочна памылка Тацішчава, які сцвярджаў, што ў 1066 г. Усяслаў напаў не на Ноўгарад, а на Навагрудак.
В. Тацішчаў у сваёй асноўнай працы пад 1217 г. змясціў "Аповесць пра Святохну", узятую ім з Полацкага летапісу. Змест аповесці наступны. Полацкі князь Барыс Давыдавіч ажаніўся ў другі раз са Святохнай, дачкой памеранскага караля Казіміра. Яна прыняла праваслаўе, але скрытна працягвала захоўваць каталіцкія абрады. У Барыса быў другія яго сыны, Васілька і Вячка, паходзілі ад першай жонкі. Святохна ненавідзела пасынкаў і ўсяляк імкнулася пазбавіцца ад іх. Каб выдаліць іх з Полацка, Барыс даў ім ва ўдзел Дзвінскую воласць. Пры дапамозе Святохны ў Полацку ўсё больш і больш укараняліся іншаземцы-католікі ("памеране"). Супраць прышэльцаў вяла барацьбу група полацкіх баяр, якіх падтрымлівалі гараджане. Гэту барацьбу ўзначалілі тысяцкі Сімяон, пасаднік Воін і ключнік Дабрыня. У выніку каварных інтрыг Святохны іх забілі. Аднак хутка Святохна была выкрыта. Гараджане расправіліся з ненавісным яе акружэннем, а яе саму пасадзілі пад варту. Адносна аўтэнтычнасці "Аповесці пра Святохну" выказваюцца розныя меркаванні. Верагодна, яна мае позняе паходжанне, аднак у аповесці прысутнічаюць пераасэнсаваныя моманты, якія адлюстроўваюць пераасэнсаваныя моманты, якія адлюстроўвалі пэўныя падзеі больш ранняга часу.
Г.Ганецкая, С.Тарасаў, Г.Штыхаў
(Цытуецца паводле: "Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Полацка".- Мн.: 2002. с. 85-86)
Похожие страницы :
| Торвальд Вандроўнік: сенсацыйныя звесткі пра хрышчэнне Полацка |