960(?) - 1000
Полацкая князёўна, асветніца. Дачка полацкага князя Рагвалода, жонка вялікага князя кіеўскага Уладзіміра Святаславіча (Уладзіміра Хрысціцеля); маці князёў Ізяслава Уладзіміравіча (полацкі князь з 988 па 1001), Яраслава Мудрага (вялікі князь кіеўскі з 1019 па 1054), Усевалада (князь уладзіміра-валынскі), Мсціслава (князь цьмутараканскі), а таксама князёвен Прадславы і Праміславы. Яе бацька Рагвалод, паводле адной з гіпотэз - вараг, запрошаны ў Полацк на княжанне, паводле другой - сын полацкай княгіні Прадславы, які пасля смерці маці прыняў княжанне, вярнуўшыся ў вотчыну "из заморья".
У Іпацьеўскім і Лаўрэўнцьеўскім спісах "Аповесці мінулых гадоў" ёсць звесткі, што ў 980 (паводле Цвярскога летапісу - не пазней 976) Рагнеда павінна была стаць жонкай вялікага князя кіеўскага Яраполка. Але ў Полацк прыехалі сваты і ад наўгародскага князя Уладзіміра Святаславіча. Рагнеда адмовіла новаму прэтэндэнту: "Не хачу разуць сына рабыні, а Яраполка хачу". Такая адмова выглядала абразліва ў адносінах да маці Уладзіміра Малушы, якая была неафіцыйнай жонкай Святаслава і як дачка пераможанага драўлянскага князя Маная лічылася ключніцай у Кіеўскім княжацкім двары. Абражаны адмовай Уладзімір пайшоў паходам на Полацк, разбіў войска Рагвалода, захапіў горад, забіў бацьку, маці і двух братоў Рагнеды, а яе гвалтоўна зрабіў сваёй жонкай і даў ёй імя Гарыслава. У гэтым жа годзе Уладзімір здзейсніў паход на Кіеў, забіў брата Яраполка і заняў велікакняжацкі прастол. Рагнеду ён перавёз у Кіеў (разам з другой сваей жонкай, скандынаўкай Аловай). Пасля нараджэння першага сына Ізяслава і дачкі Прадславы Уладзімір падарыў Рагнедзе вёску Прадславіна ў наваколлі Кіева. Верагодна, тут нарадзіліся і іншыя дзеці Рагнеды.
У 988 Уладзімір, каб прыняць хрысціянства, вырашыў ажаніцца з візантыйскай царэўнай Аннай, а Рагнедзе прапанаваў развод і замужжа з любым з яго баяраў. Рагнеда адмовілася. Яе словы "Княгіняй была, не хачу быць рабыняй" настолькі ўразілі яе хворага сына Яраслава (прысутнічаў пры размове бацькоў), што ён вылечыўся ад параліча ног. Верагодна, непасрэдна пасля гэтых падзей Рагнеда зрабіла замах на жыццё мужа. Ноччу, калі ён спаў, яна кінулася на Уладзіміра з кінжалам, князь прачнуўся і паспеў адвесці ўдар. Спроба Рагнеды забіць мужа разглядаецца многімі даследчыкамі не як праява рэўнасці, а як помста забойцу яе бацькоў і разбуральніку Полацка. Уладзімір наважыўся пакараць Рагнеду смерцю, але за маці ўступіўся старэйшы сын Ізяслаў. Тады Уладзімір саслаў жонку і сына ў Полацк.
У 990 тут Рагнеда прыняла хрысціянства і пастрыглася ў манахіні пад імем Анастасія. Яна шчыра прыняла гэту новую веру, пашырала яе сярод сваіх суродзічаў-крывічоў павольна, абдумана, высвятляючы сутнасць Хрыстовай навукі. Дзякуючы Рагнедзе з Полацка хрысціянства пашырылася спачатку на Полаччыну, а потым на Смаленшчыну і інш. крывіцкія землі. Пазней для Рагнеды і яе сына быў пабудаваны горад Ізяслаўль (названы імем старэйшага сына Ізяслава, цяпер г. Заслаўе). Тут у заснаваным ёю манастыры Рагнеда памёрла. Яна была першай жанчынай-манахіняй у Старажытнай Русі.
Выхаваны ў духу хрысціянскай маралі яе 11-гадовы сын Ізяслаў быў абраны на княжацкі трон у Полацку і тым самым была адноўлена дынастыя полацкіх князёў Рагвалодавічаў. Другі яе сын Яраслаў (за разумнае праўленне празваны Мудрым) за 35 гадоў княжання ў Кіеўскай Русі ўзняў дзяржаву да вяршыні магутнасці, пакінуў нашчадкам першы на Русі збор законаў - "Праўду Яраслава", пабудаваў у Кіеве Сафійскі сабор, заснаваў Кіеўскую мітраполію. Яго постаць найбольш яскравая ў дынастыі Рурыкавічаў.
Акрамя Ізяслава і Яраслава Рагнеда нарадзіла Мсціслава (які пазней стаў князем чарнігаўскім), Усевалада і дзвюх дачок - Перадславу (узяла шлюб з чэшскім князем Баляславам III Рудым) і Прэміславу (выйшла замуж за прынца вугорскага Ласла Сара Лысага). Дарэчы, унучкі Рагнеды таксама былі жонкамі эўрапейскіх манархаў: Анастасія - вугорскага караля Андрыя і, Лізавета - караля нарвежскага Гаральда III, а пасля караля дацкага Свена II. Наймалодшая Ганна стала каралевай Францыі, выйшаўшы замуж за Генрыка I Капета.
Похожие страницы :
| • Рагвалод Полацкі і Рагнеда |